Angst voor ouderverstoting: "Mama, je hebt je belofte verbroken."

In het kader van de dag van de scheiding is a.s. woensdag, 6 september om 16 uur een webinar
` Het ouderschapsplan de prullenbak in?`.
Wilt u deelnemen, klik dan hier.

‘Mama, je hebt je belofte verbroken.’

Het is de angst van vele ouders die betrokken zijn in een scheiding: afgewezen of veroordeeld worden door je kinderen. Niet alleen de eerste beslissers. Ook voor de tweede beslissers speelt dezelfde angst. Feit is dat door de scheiding elke ouder minder tijd met de kinderen doorbrengt dan daarvoor.

De vragen van mijn dochter over de scheiding kwamen altijd onverwacht. Als ze achterop de fiets zat, of in de auto. Wat mij nog helder bijstaat is, dat we stil stonden voor het stoplicht op weg van school naar huis en ze – net vier jaar oud – tegen mij zei: “ Mama, je hebt je belofte verbroken”. Ik keek achterom in haar grote blauwe ogen.

Verraad, verontwaardiging, afwijzing?

Het klonk niet verwijtend. Het was gewoon een constatering. Heel nuchter. Toch voelde ik het mes in mijn hart. Al mijn schuld- en schaamtegevoelens, mijn onmacht, angst en verdriet kwamen boven. Dit was precies waar ik steeds zo bang voor was geweest en waarom ik de beslissing te scheiden uitgesteld had. De mogelijk verwijten van anderen. Vooral van mijn kind!

Zou ze mij af gaan wijzen? Kan ze het wel begrijpen? Gaan haar vader en opa en oma haar beïnvloeden? Praten ze negatief over mij? Verlies ik de band met mijn kind?  Ik ben mijn belofte om mijn hele leven te delen met mijn man, in voor- en tegenspoed, niet nagekomen. Schuldgevoel daarover en het gevoel niet alleen hem, maar ook mijn kind ‘in de steek te laten’. Door de scheiding zien we elkaar niet meer elke dag en deze beslissing van mij zorgt ervoor dat ze ook haar vader niet elke dag ziet. Dat zou afstand teweeg kunnen brengen tussen mij en mijn kind en haar en haar vader. Ik was ook bang zelf door haar afgewezen te worden vanwege de keuzes die ik maakte. En toch het gevoel van vrijheid en opluchting onder dat alles.

Loyaliteitsconflict

Mijn eerste gedachte bij de opmerking van mijn dochter was: “Dat komt van haar papa of haar grootouders van die kant! ” Dit had ze natuurlijk niet zelf verzonnen. “Ze zetten haar tegen mij op! Hoe kan ik mij hiertegen verdedigen?!”

Hoe moest ik reageren op haar opmerking?!

Bij de ex-partner en de (schoon)familie zit ook veel verdriet en pijn rond de scheiding. Gevoelens van onmacht en verlies. Een scheiding is een rouwproces met dienovereenkomstige fasen. Hoewel onze scheiding mijn man veel verdriet deed, heeft hij het goed opgepakt en liet hij mij vrij om mijn eigen leven te leiden en is hij mij altijd blijven steunen, zelfs in mijn soms behoorlijk drastische beslissingen, waar hij zeker niet altijd achter stond. Ook later.

Schoondochterverstoting?

Mijn schoonouders namen mij de keuze om te scheiden niet in dank af en hadden niet zoveel begrip. Ze wilden mij jarenlang niet zien. Ze verweten mij dat ik mijn man en dochter verraadde. Dat was in zekere zin natuurlijk ook het geval. Ik was niet meer de persoon die hij trouwde en deelde niet meer hun normen en waarden, zoals ik daarvoor wel deed, of in ieder geval deze had aangenomen als de mijne. Ze spraken – naar ik vernam – niet negatief over mij, maar de negatieve gevoelens waren uiteraard wel voelbaar. Ook voor hun kleindochter.

Nu zoveel jaren later, zijn de gemoederen bedaard. We ontmoeten elkaar bij schoolactiviteiten en voorstellingen van onze (klein)dochter, en dat gaat in vrede. Mijn dochter voelt soms nog wel wat onderhuidse spanning, maar kan daar mee omgaan.

Scheiden is Leiden

Hoe ik op haar opmerking reageerde en hoe ik de situatie oploste, lees je in het boek “Scheiden is Leiden“.

Onder de opmerking van mijn dochter zit een laag aan culturele opvattingen. Kinderen wordt geleerd dat we onze beloftes moeten nakomen en eerlijk moeten zijn. Als we zelf iets doen dat niet ‘het goede voorbeeld’ is, kunnen we daar hard op aangesproken worden. Handig als je dan over goede communicatieve vaardigheden beschikt. In dit moment was sprake van een conflict. Ik heb een belofte gemaakt en voelde mij schuldig over het feit dat ik die niet ben nagekomen (innerlijk conflict) en werd daarop aangesproken door anderen (uiterlijk conflict). Inzicht in wat er in de onderlagen afspeelt en communicatievaardigheden helpen ons niet alleen om ons uit zo’n situatie te redden, maar ook om de ander wat mee te kunnen geven. Wat is ‘eerlijk’ zijn? Waarom maken mensen beloften of dwingen ze die af? Wat prevaleert?

Jaren later was ik de tweede beslisser en zag met lede ogen hoe ons samengesteld gezin uit elkaar viel. Ik zat in een burn-out en voelde mij lange tijd gedesillusioneerd. Mijn grote droom uiteengespat. Mijn laag zelfbeeld, treurnis en gebroken hart vormde een zware druk op mijn dochtertje. Niet haar taak om mij te troosten en hoewel ik trachtte het bij haar weg te houden, heeft het teveel indruk op haar gemaakt.

Mediationtools en mediationvaardigheden

Door schade en schande wordt men wijs. En door onderzoek.

In het boek “Scheiden is Leiden‘ geef ik de mediationtools en vaardigheden prijs, die ik ook aan andere mediators die ik opleid in advanced mediation, leer, om in de meest lastige situaties doorbraken te bereiken. De beste manier om met dit soort situaties om te gaan kan in drie fasen worden opgesplitst. Hoe alerter je bent, hoe eerder je de juiste inzichten opdoet, vragen stelt en kunt handelen en zo kun je veel ellende voorkomen en de leiding nemen in de scheiding, de gesprekken en in je eigen leven. Ongeacht of je eerste of tweede beslisser bent.

Gezonde grenzen stellen

In de meeste gevallen loopt het goed af. Na verloop van tijd normaliseert de situatie. Betrokkenen verwerken hun emoties en komen tot inzicht.
Dit kan gepaard gaan met conflicten en gedoe. Dat is juist goed. Maar men gaat de confrontatie met elkaar en zichzelf aan. Er wordt ruzie gemaakt en gepraat en daardoor lost het uiteindelijk op.

Loyaliteitsproblematiek en ouderverstoting

In sommige gevallen loopt het echter uit de hand. Loyaliteitsproblematiek groeit uit tot ouderverstoting. Onder ouderverstoting versta ik de situatie dat een kind de ene ouder niet meer wil zien en onnatuurlijk loyaal is aan de andere ouder. Nadrukkelijk dus niet kindverstoting of het gezond stellen van grenzen door het kind tegen ongezond gedrag van een ouder. In de situatie dat één van de ouders slecht ouderschap laat zien, is het grenzen stellen door het kind natuurlijk gewoon gezond. Als sprake is van fysiek of emotioneel geweld is het beschermen van het kind terecht. Dit is een schemergebied, aangezien de overbeschermende ouder de ander onterecht kan beschuldigen.

Geen eigen aandeel in ouderverstoting

In de relatieproblematiek hebben we allemaal een eigen aandeel. Je neemt jezelf immers mee in de relatie. Ook als loyaliteitsproblematiek speelt, kun je nog zeggen dat er een eigen aandeel van betrokkenen is. Onbewust, maar het speelt. Meer hierover lees je in het artikel ‘loyaliteitscrisis en ouderverstoting‘.

Als de situatie zover is gekomen dat sprake is van de hiervoor beschreven vorm van ouderverstoting is er géén eigen aandeel meer. De verstoting veroorzakende ouder is doorgeslagen in angst, wraakzucht of controlegedrag. De ouder waarbij het kind verblijft, zal het kind niet (meer) actief stimuleren naar de andere ouder te gaan en/of het kind ‘coachen’ met de andere ouder om te gaan. Misschien in woorden, maar niet in daden. Dat het onderhuids ligt, maakt het lastig voor de hulpverlening. Hoe dit naar boven gehaald kan worden en zelfs opgelost kan worden met behulp van netwerkgesprekken georganiseerd door Jeugdbescherming en gevoerd onder begeleiding van twee mediators lees je op de pagina ‘ouderverstoting en hulpverlening‘.

Zover is het helaas nog niet.

Wat kun je dan zelf nog doen?

Hoewel er dus geen eigen aandeel meer is bij ouderverstoting pur sang, kun je wel iets doen aan de relatie met de betreffende ouder. Daar ligt immers de oorsprong. Ergens is er iets gezegd, gedaan of gebeurd dat de verstotende ouder heeft getriggerd in het overbeschermende gedrag.

Vanuit diens visie rechtvaardigt de verstotende ouder zijn of haar acties of het niet in actie komen. Hij of zij doet dit om het kind te beschermen. Dat hij of zij het kind daarmee klein houdt (in de kindfase houdt), beseft deze ouder niet.

De verstootte ouder voelt zich totaal machteloos. Hij of zij kan ‘op zijn kop gaan staan’. Het maakt niet meer uit.

Toch is er nog iets wat de verstootte ouder kan doen: de verstotende ouder tenminste voor 1% gelijk geven.

“Ik ben tot alles bereid!”

“Ik ben tot alles bereid om het op te lossen!“, hoor ik de verstootte ouder zeggen. Maar als ik vraag: Ben je bereid de andere ouder – al is het maar voor 1% – gelijk te geven, stuit ik op weerstand. “Dan lieg ik en dát ga ik niet doen“.

Alleen in de zaken waarin de verstootte ouder bereid was te kijken naar wat hij of zij gezegd of gedaan heeft, wat bij de andere ouder helemaal verkeerd is geschoten, hebben we een doorbraak kunnen bereiken. Natuurlijk gaat er nog heel wat werk aan vooraf. Hoe vertel je het? Wat vertel je precies? Aan wie vertel je het?  Hoe zorg je ervoor dat ook jouw tenminste 1% gelijk aandacht en erkenning krijgt?

Angst en moeheid van de soms jarenlange trajecten vergt zijn tol.

De verborgen boodschap

Uiteindelijk heeft de verstotende ouder een boodschap, waar deze soms zelf niet eens bewust van is. Als de verstootte ouder daar naar kan kijken is er een ingang. Door op het relatieniveau veranderingen aan te brengen, kan de loyaliteitscrisis begrepen worden en de ouderverstoting teruggedraaid.

Het boek

Bestel het boek “Scheiden is Leiden“.