Hoe vertellen we het de kinderen?

Kinderen nemen een bijzondere plaats in bij scheiding (ongeacht de leeftijd!). Ze ervaren de gevolgen van de scheiding. Deze gevolgen hoeven niet persé (alleen) negatief te zijn: de kinderen krijgen vaak méér moeder en méér vader dan daarvoor.  Ieder van de ouders wordt in zijn/haar eigen verantwoordelijkheid voor het invullen van deze rollen gezet. De één op één aandacht groeit. Niet de kwantiteit, maar de kwaliteit is bepalend voorde band. In dit onderzoek lees je meer over de gevolgen van scheiding.

De scheiding is zowel voor de ouders als voor de kinderen een groot leerproces. Groeien gaat gepaard met groeipijnen. De ouders zijn bang voor het verdriet van de kinderen, of de kinderen daar goed mee om kunnen gaan. Ze zijn ook bang voor hun boosheid, mogelijk onbegrip en veroordeling. En in het ergste geval voor loyaliteitscrisis en ouderverstoting.

Begrijpelijk dus dat veel ouders worstelen met de vraag: “Hoe vertel ik/vertellen we het de kinderen?”.

Het beste moment

Zodra duidelijk is dat de scheiding definitief gaat worden, is het van belang hier niet te lang mee te wachten. Ze horen het beter van jullie dan van anderen. Bovendien hebben de kinderen veel meer in de gaten dan je misschien denkt. Ze voelen dat er ‘iets’ niet klopt. Ze pikken kleine signalen snel op, al kunnen ze het misschien verstandelijk niet goed plaatsen. Als jullie te lang wachten, gaan ze mogelijk een eigen verhaal aan de situatie geven en verkeerde conclusies trekken (verantwoordelijk of schuldig voelen).

Het advies is om samen goed na te denken en vooraf af te stemmen hoe jullie het de kinderen gaan vertellen. Het is moeilijk, omdat het ook iets is wat de scheiding meer ‘definitief’ maakt.

Het ‘eerste gesprek’ is wellicht het moeilijkste, maar zal zeker niet het laatste zijn.

De vragen komen juist achteraf. Na verloop van tijd.  Op onverwachte momenten!

Tips

Houd je straks ook niet meer van mij?

Leg uit dat papa en mama gaan scheiden, maar dat dit niet hun schuld is. Leg uit dat dit iets is wat gebeurt in het leven van grote mensen en dat ze er ook geen invloed op hebben. Als je het lastig vindt om te zeggen dat je niet meer van elkaar houdt, omdat je denkt dat een kind dan denkt dat je liefde voor hem/haar dan ook zou kunnen stoppen, zou je kunnen zeggen dat je nog om elkaar geeft, maar niet meer samen wilt wonen. Zoals grote, volwassen kinderen ook niet meer bij hun ouders wonen, maar op zichzelf, terwijl je toch van elkaar houdt. Of dat de band tussen ouders en kinderen altijd blijft bestaan, omdat het een ‘bloedverbinding is’ en tussen ouders niet.

Geef (ook in vervolggesprekken) zo duidelijk mogelijk aan wat er gaat gebeuren. De praktische zaken.  Dat je soms niet precies weet hoe het zal gaan, maar dat jullie als er beslissingen zijn genomen die met hen zult delen. Je hoeft echt niet perfect te zijn. Soms loopt het anders dan verwacht. Als je gewoon je gevoelens deelt en zegt dat je het ook niet allemaal weet en goed zal doen, zal je op meer begrip kunnen rekenen.

Net als voor jezelf is voor de kinderen een goed toekomstbeeld belangrijk. Vertel dus wat er in de toekomst gaat gebeuren en wat daar ook fijn aan kan zijn.

Leeftijdsgebonden reacties

De reacties van de kinderen zijn wel enigszins leeftijd gebonden.

• Kinderen in de leeftijd tot ongeveer 12 jaar zijn vooral heel loyaal naar hun ouders en zullen er alles aan doen om hen gelukkig te maken. Dit komt voort uit overlevingsdrang. Kinderen zijn immers afhankelijk van hun ouders voor zorg en opvang. De kinderen de ruimte geven ook hun boosheid te ervaren, helpt de verwerking.
• Kinderen in de puberteit zijn met zichzelf bezig en bezig met relaties en hoe dat allemaal werkt. Ze zijn kritisch op de ouders. Ze willen eigen keuzes maken en onafhankelijk zijn. Als ze het gevoel hebben dat de ouders niet het ‘goede voorbeeld’ geven, zijn ze boos. De ouders vallen als het ware van hun voetstuk. Dat zou toch al gebeuren in de puberteit, maar door een scheiding versnelt dit proces. Ga jezelf niet teveel verdedigen, zeg hoe je je voelt (daarmee geef je het goede voorbeeld) en geef het kind de ruimte om boos te zijn.
• De jongvolwassen kinderen die het huis verlaten hebben of op het punt staan dat te doen, zullen ze veelal geheel onttrekken aan wat er gebeurt en zich meer afzijdig houden. Ze zijn meer bezig met hun eigen leven en relaties. Ze zullen ook al meer begrip hebben voor het ‘falen’ van de ouders omdat ze zelf al tegen problemen op relatievlak zijn aangelopen. Desalniettemin zit de boosheid er toch. Ook hier geldt: geef er de ruimte voor. Werkelijk begrip en medeleven voor je eigen situatie komt meestal pas wat later.

Wat maakt het iets makkelijker?

In zijn algemeenheid geldt dat als je ook naar het aandeel van jezelf kunt en durft te kijken en dit kunt bespreken, de kinderen meer van je kunnen hebben. Oók als je je eens negatief over de ander uitlaat.

Kinderen van alle leeftijden kunnen aan beide ouders verschillende boodschappen afgeven, uit loyaliteit of uit schuldgevoel. Indien verschillende signalen niet overlegd worden, kunnen deze een eigen leven gaan leiden, met alle gevolgen van dien. Overleg dus met elkaar de signalen.  

Ouderschapsplan

Als er minderjarige kinderen zijn is een ouderschapsplan (sinds 1 maart 2009) verplichte kost. De wetgever heeft dit bepaald met als gedachte dat de ouders daardoor verplicht zijn over zaken na te denken en afspraken te maken. Het ouderschapsplan kan zo uitgebreid als jullie willen.

Soms is het zelfs nuttig een ouderschapsplan (in verkorte versie) te maken met en voor jongmeerderjarige kinderen die nog thuis wonen. De jongmeerderjarige wordt meer intens betrokken bij de afspraken dan de minderjarigen, omdat de ouders diens toestemming nodig hebben om afspraken te maken over levensonderhoud en studiekosten.  Het geeft de kans uitgebreider met elkaar te spreken over verantwoordelijkheden en eigen financiële verplichtingen.

De jongmeerderjarige geeft de toestemming voor de afspraken in de verklaring jongmeerderjarige.

In een ouderschapsplan dienen een aantal zaken verplicht te worden vastgesteld. Daarnaast kunnen jullie zelf nog afspraken toevoegen die jullie belangrijk vinden.

Ouderlijk gezag

Over kinderen geboren tijdens het huwelijk/geregistreerd partnerschap hebben beide ouders van rechtswege het ouderlijk gezag.

Bij samenwoners komt soms wel eens de situatie voor dat alleen de moeder het ouderlijk gezag heeft, omdat de vader het kind wel erkend heeft, maar niet het ouderlijk gezag heeft gevraagd. De moeder dient toestemming te geven als de vader het ouderlijk gezag vraagt. De toestemming mag niet zomaar geweigerd worden. Als toestemming geweigerd wordt op onredelijke gronden verleent de rechter vervangende toestemming.

Het ouderlijk gezag omvat de plicht en het recht om het kind te verzorgen en op te voeden. Tevens geeft het verantwoordelijkheid over het lichamelijk en geestelijk welzijn van het kind. Het ouderlijk gezag omvat ook de plicht om de band van het kind met de andere ouder te bevorderen.Bevorderen is actief stimuleren.

Omgangsregeling/verdeling van de zorg

Na een scheiding worden de zorg- en opvoedingstaken tussen de ouders verdeeld.  Het (wettelijk) uitgangspunt is: gelijkwaardig ouderschap. Dit houdt in dat het kind recht heeft op contact én verzorging van beide ouders.

Het houdt niet in dat je als ouder verplicht bent dat ieder exact dezelfde tijd voor het kind moet zorgen: je hebt wel het recht dat te vragen. Wat de beste verdeling is, is voor ieder anders.  In overleg met elkaar en eventueel met begeleiding van een mediator kunnen jullie tot een voor iedereen prettige regeling komen.

De verdeling van de zorg die is overeengekomen, maakt dat degene die op dat moment de zorg heeft, ook verantwoordelijk is voor de opvang.

Uiteraard mag je de andere ouder vragen voor opvang te regelen bij ontstentenis, maar deze mag dat weigeren. Je kunt afspraken maken over dat je eerst elkaar vraagt voor opvang, vóórdat je een ander inschakelt, maar dat is zeker niet verplicht.

Ook maken jullie samen afspraken over wie welke verantwoordelijkheden draagt en of jullie dezelfde of andere huisregels willen toepassen. Er zijn ook zaken die alleen na beider goedkeuring besloten kunnen worden, zoals schoolkeuze en medische beslissingen.

Woonadres

Op welk woonadres de kinderen staan ingeschreven zegt niets over de omgangsregeling.  Een kind dient één woonadres te hebben en dus moet er worden gekozen. Deze keuze te moeten maken kan emotioneel zijn.  Vanuit verstandelijke overwegingen kun je het best kijken naar de fiscale consequenties: degene die het minst verdient, ontvangt de grootste toeslagen.

Fiscale consequenties

Degene op wiens adres het kind staat ingeschreven ontvangt kinderbijslag. Degene die kinderbijslag ontvangt, kan recht hebben op kindgebonden budget. De kinderbijslag is de vergoeding van overheidswege voor bijzondere kinderkosten (kleding, schoolkosten, hobby’s e.d.). Het kindgebonden budget is een toeslag voor de alleenstaande ouder, die bij het inkomen wordt opgeteld. De inkomens van beide ouders worden naar rato belast voor het voldoen van de gewone kinderkosten (eten, drinken, gas, water en licht) en bijzondere kinderkosten. Hierover verderop meer.

Afhankelijk van de overige financiële afspraken omtrent het voldoen van de kinderkosten kunnen afspraken worden gemaakt over de kinderbijslag. Storting van de kinderbijslag op de kinderrekening en eventueel verdeling op enige wijze van het kindgebonden budget.

Zie hieronder voor meer informatie.

Kinderkosten, kinderalimentatie

Het is belangrijk vast te stellen welke kosten precies vallen onder de kinderkosten en op welke wijze deze worden voldaan. Volgens de wet dienen de beide ouders naar evenredigheid van inkomen en vermogen bij te dragen in de kinderkosten.

De kinderkosten worden uitgesplitst in de gewone kinderkosten (eten, drinken, gas-water-licht) en bijzondere kinderkosten (alle andere kosten, zoals kleding, hobby’s, schoolkosten).

Tremanormen

De Tremanormen geven een normbedrag voor de totale kinderkosten (zonder uitsplitsing in gewone en bijzondere kinderkosten) en de kinderalimentatie. De normen zijn afgeleid uit jarenlang Nibud onderzoek naar wat ouders gemiddeld aan hun kinderen uitgeven. (afhankelijk van inkomen en aantal kinderen). De Tremanormen gaan ook uit van de situatie ‘tijdens het huwelijk’, vanuit het gezichtspunt dat de kinderen zo min mogelijk zouden moeten lijden van de scheiding.

In de praktijk blijkt dat het niet altijd lukt om eenzelfde welstandniveau te kunnen handhaven bij het voeren van twee huishoudens.

Werkelijke inkomsten en uitgaven

Het is dus belangrijk om de werkelijke (toekomstige) financiële situatie inzichtelijk te krijgen, bijvoorbeeld door het invullen van budgetlijsten met daarin alle inkomsten en uitgaven uitgesplitst.

Als je de alimentatie door de rechter zou laten bepalen, hanteert de rechter de uitkomsten van de Tremanormenberekening als richtlijn en luistert daarnaast óók naar de argumenten van de beide ouders. Vervolgens bepaalt de rechter wat hij/zij redelijk en billijk vindt. Dat is niet altijd wat je zelf redelijk en billijk vindt.

In mediation bepalen de ouders samen wat zij redelijk en billijk vinden.

In het e-book “Waar te beginnen….. Bij scheiding”, vinden jullie nog uitgebreidere informatie over kinder- en partneralimentatie.

Andere afspraken

Ook worden afspraken gemaakt over overlegmomenten, de manier waarop jullie als ouders met elkaar omgaan, elkaar aanspreken en elkaar informeren.

Fiscale faciliteiten

Kinderbijslag

De kinderbijslag is een toeslag van de overheid welke is bedoeld voor het voorzien in de zogenaamde bijzondere kinderkosten (kleding, sport e.d.).

Kindgebonden budget

Het kindgebonden budget is een extra bijdrage van de overheid aan alleenstaande ouders om het inkomen te verhogen en daarmee in de zogenaamde gewone kinderkosten (huisvesting en levensonderhoud) te kunnen voorzien.

Wanneer er twee of meerdere kinderen zijn kunnen ouders ervoor kiezen om op elk adres één kind in te schrijven en ieder apart kindgebonden budget aanvragen. Degene met het laagste inkomen zal het meeste kindgebonden budget kunnen ontvangen.

Inkomensafhankelijke combinatiekorting

Om in aanmerking te komen voor de inkomensafhankelijke combinatiekorting moet bij de Basisregistratie Personen een kind van jonger dan 12 jaar langer dan 6 maanden in een kalenderjaar staan ingeschreven op uw woonadres. Het maakt niet uit of het uw eigen kind is, of een kind van uw fiscale partner.

Kinderopvangtoeslag

De hoogte van de kinderopvangtoeslag hangt af van de hoogte van uw inkomen, het aantal kinderen en de soort opvang. U kunt per kind voor maximaal 230 uur per maand kinderopvangtoeslag krijgen. Er geldt ook een maximumuurtarief.

Beide ouders kunnen kinderopvangtoeslag krijgen bij co-ouderschap. Ieder voor het eigen deel van de kosten. Als co-ouders kunt u samen kinderopvangtoeslag krijgen voor maximaal 230 uur per kind per maand.

Fiscale optimalisatie

Hebben jullie meer kinderen? Verdeel de kinderen ‘op papier’ over beide huishoudens. Dit vergroot de kans dat beide ouders in aanmerking komen voor sommige regelingen. Hebben jullie één kind? Schrijf het kind in op het adres van de ouder met het laagste inkomen. Dit vergroot de kans om aanspraak te maken op regelingen of op een hoger bedrag. Jullie kunnen deze bedragen zelf onderling verrekenen.

Maak hier een proefberekening van de toeslagen.

Navigeren kun je leren

Voorkom escalatie van de situatie: gebruik de tips uit de gratis Navigatie Gids.